31 sierpnia 2022 r. weszła w życie znowelizowana ustawa z dnia 22 lipca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej (Dz. U. 2021 poz. 1726), która zaostrza kary za niektóre działania przeciwko środowisku.
Karę ograniczenia wolności, karę pozbawienia wolności lub grzywny zostały zwiększone w kodeksie wykroczeń, w ustawie kodeks karny i wielu innych. W przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia przeciwko środowisku Główny Inspektor Ochrony Środowiska, wojewódzki inspektor ochrony środowiska lub upoważnieni inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska mogą m.in nałożyć grzywnę w postępowaniu mandatowym (art. 2. ustawy) lub podjąć inne czynności w przypadku uzasadnionego podejrzenia naruszenia prawa.
Rodzaje kar przewidziane w ustawach
Ustawodawca przewidział szeroki wachlarz kar. Jej najniższy wymiar to grzywna w wysokości 500 zł lub ograniczenie wolności. Najwyższy wymiar kary to astronomiczne kwoty stanowiące nawiązkę na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Grzywnę można otrzymać już za zaśmiecanie obszaru kolejowego, zaśmiecanie lasu, zanieczyszczanie wody lub zanieczyszczanie gleby i w przypadku skazania sprawcy sąd może orzec wobec niego karę ograniczenia wolności lub karę pozbawienia wolności.
Kodeks wykroczeń
Zgodnie z kodeksem wykroczeń, ten kto:
- zanieczyszcza lub zaśmieca obszar kolejowy lub drogę, ulicę, plac, trawnik lub zieleniec podlega karze grzywny nie niższej niż 500 zł;
- wyrzuca kamienie, odpady, złom, nieczystości lub pozbywa się padliny niebędących odpadami na terenie lasu lub gruncie niebędący jego własnością podlega karze grzywny nie niższej niż 500 zł;
- zanieczyszcza w lasach glebę lub wodę również podlega grzywnie tej samej wysokości. Jeżeli sprawca próbuje się pozbyć w lesie odpadów podlega karze ograniczenia wolności, aresztu labo grzywny nie niższej niż 1000 zł.
Kodeks karny
Z punktu widzenia prowadzenia działalności bardzo ważny jest zapis dotyczący obowiązkowej nawiązki na rzecz NFOŚiGW. Pojawia się on w art. 47 Kodeksu karnego, zgodnie z którym w przypadku nieumyślnego przestępstwa przeciwko środowisku sąd może orzec nawiązkę w wysokości 10 000 do 10 000 000 zł. Jeżeli dojdzie do skazania sprawcy, który działa umyślnie sąd orzeka na rzecz NFOŚiGW.
Ta sama ustawa przewiduje wydłużenie kary pozbawienia wolności m.in. za:
- znaczne (czyli o znacznych rozmiarach) zniszczenia w świecie roślinnym lub zwierzęcym – 6 miesięcy do 8 lat;
- spowodowanie istotnej szkody w postaci niszczenia, uszkodzenia roślin, zwierząt, grzybów lub ich siedlisk lub siedlisk przyrodniczych na terenach objętych ochroną – 3 miesięcy do 5 lat albo ograniczenia wolności;
- zanieczyszczanie wody, powietrza lub powierzchni ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takim stopniu że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zanieczyszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym – 6 miesięcy do 8 lat. Jeżeli działanie jest nieumyślne wówczas sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo jej pozbawienia do lat 3;
- jeżeli zanieczyszczenie wody, zniszczenie w świecie roślinnym lub inne uszkodzenie środowiska zostało popełnione w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu na które wymagane jest pozwolenie na sprawcę nałożona jest kara pozbawienia wolności od roku do 10 lat.
- podobny wymiar kary (do 10 lat pozbawienia wolności) przewidziany jest za składowanie, usuwanie, przetwarzanie, unieszkodliwianie, zbieranie, transportowanie odpadów lub prowadzenie działalności polegającej na odzysku odpadów, w sposób mogący spowodować obniżenie jakości wody, powietrza, powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym;
- kary przewidziane są również za porzucenie odpadów niebezpiecznych.
Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, a przeciwdziałanie przestępczości środowiskowej
W ustawie dodany zostaje zapis o odpowiedzialności podmiotu zbiorowego w przypadku popełnienia przestępstwa przeciwko środowisku przez osobę fizyczną w wysokości od 10 000 – 5 000 000 zł.
W mocy utrzymane pozostają kary np. z ustawy o odpadach za niezłożenie wpisu do rejestru przez wytwórców odpadów, zbieranie lub przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia lub gospodarowanie nimi niezgodnie z posiadanym zezwoleniem w wysokości 1000 zł – 1 000 000 zł.
Od 1 stycznia 2021 r. odpady magazynuje się zgodnie z wymogami rozporządzenia w sprawie wymagań dla magazynowania odpadów, a kara administracyjna za niespełnienie wymogów wynosi od 5 000 – 1 000 000 zł.
Kara aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nakładana jest również na mocy innych aktów prawnych określających zakres korzystania ze środowiska, a do jej wymierzenia oddelegowane są odpowiednie służby.
Powyższe grzywny, kary ograniczenia lub pozbawienia wolności zostały wprowadzone w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej i minimalizacji wykroczeń przeciwko środowisku.
Obowiązek ochrony środowiska naturalnego widoczny jest już nawet w kodeksie karnym. Prowadzona policyjna statystyka ilości wykroczeń przeciwko środowisku (lata 1999-2021) dotyczy następujących obszarów:
- zniszczenia w świecie roślinnym i zwierzęcym (art. 181) – średni wskaźnik wykrycia 44,9%
- zanieczyszczanie środowiska (art. 182) – średni wskaźnik wykrycia 44,9%
- nieodpowiednie postępowanie z odpadami (art. 183) – średni wskaźnik wykrycia 68,1%
- niewłaściwe zabezpieczenie materiału promieniotwórczego (art. 184) – średni wskaźnik wykrycia 30,4%
- zaostrzona odpowiedzialność za skutkowe przestępstwa przeciwko środowisku (art. 185) – średni wskaźnik wykrycia 31,2%
- używanie urządzeń zabezpieczających środowisko (art. 186) – średni wskaźnik wykrycia 93,7%
- zmniejszanie wartości przyrodniczej chronionego terenu lub obiektu (art. 187) – średni wskaźnik wykrycia 51,2%
- zachowania godzące w naturalne piękno krajobrazu (art. 188) – średni wskaźnik wykrycia 90,5%
- wg danych Państwowej, Straży Pożarnej, Policji, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa od 2015 r. za wypalanie gruntów rolnych sankcje zostały nałożone na 137 rolników na łączną kwotę wysokości ponad 235 tys. zł. W świetle aktualnych regulacji prawnych za usuwanie roślinności przez wypalanie gruntów rolnych, obszarów kolejowych, pasów przydrożnych, trzcinowisk lub szuwarów może otrzymać grzywnę do 30 ooo zł.
Audyt środowiskowy tarczą ochronną
Jednym z dostępnych narzędzi ograniczających ryzyko posądzenia podmiotu o przestępstwo przeciwko środowisku jest prowadzenie działalności przy użyciu środków technicznych minimalizujących ryzyko wystąpienia szkody. Prowadzenie działalności w zakresie korzystania ze środowiska bez wymaganego zgłoszenia lub niezgodnie z wydaną decyzją może być uznane za szkodliwe działania, spełniającymi znamiona przestępstw lub wykroczeń przeciwko środowisku. Wymiar spowodowanej szkody wpłynie na wyrok np. o karze pozbawienia wolności.
Zdarza się, że w gąszczu przepisów przedsiębiorcy nie są świadomi obowiązującego prawa i potrzebują pomocy. Zapraszamy do kontaktu! Zapytaj nas o audyt środowiskowy dla Twojej firmy.